Ιστορικά στοιχεία
Η φυλή Ορεινής Κρήτης πιθανότατα προέρχεται από πληθυσμό βοοειδών που εκτρεφόταν εδώ και αιώνες στην Κρήτη. Πηγές των αρχών του 20ου αιώνα αναφέρουν δύο διακριτούς πληθυσμούς βοοειδών στην Κρήτη. Τον τύπο της ‘Μεσσαράς’, ο οποίος σήμερα θεωρείται εξαφανισμένος, και τον ‘Ορεινό’ βραχυκερατικό τύπο. Από τη δεκαετία του 1960 και μετά, με την εκμηχάνιση της γεωργίας, τα ζώα εργασίας απαξιώθηκαν και μέσω διασταυρώσεων με ευρωπαϊκές βελτιωμένες φυλές ο πληθυσμός των αυτόχθονων καθαρόαιμων ζώων εξαφανίστηκε. Το τελευταίο κοπάδι αγελάδων της φυλής διατηρούσε για χρόνια η οικογένεια Μανουσάκη Με το θάνατο του ιδιοκτήτη τα ζώα μοιράστηκαν σε τρείς κτηνοτρόφους, με την προτροπή και την αρωγή της Αμάλθειας για την αποφυγή εξαφάνισης των τελευταίων ζώων της φυλής. Σήμερα, η φυλή εκτρέφεται για το κρέας της.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά
Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά προσομοιάζουν με αυτά της Βραχυκερατικής φυλής. Το χρώμα του τριχώματος είναι ομοιογενές, ερυθρό σε διάφορες αποχρώσεις. Τα ενήλικα ζώα έχουν συνήθως σκουρόχρωμους δακτύλιους γύρω από τα μάτια.
Το δέρμα είναι σκουρόχρωμο όπως και οι οπλές. Το κεφάλι είναι συμμετρικό με το σώμα, με κέρατα μικρά και λεπτά στραμμένα προς τα πλάγια και εμπρός. Το σώμα είναι μακρύ και συμπαγές με καλά ανεπτυγμένους μύες. Στα αρσενικά παρατηρείται ύβος (καμπούρα) στην περιοχή του ακρωμίου. Η ουρά είναι μακριά, με τον θύσανο να φθάνει στο έδαφος. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν ακριβείς σωματομετρήσεις. Το ύψος ακρωμίου υπολογίζεται σε 115 εκ. περίπου.
Πληθυσμός
Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες σήμερα υπάρχουν τέσσερις πυρήνες στο νομό Χανίων, με πληθυσμό 35 άτομα. Όλοι οι πυρήνες συνεργάζονται με την Αμάλθεια και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με σκοπό την αύξηση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός Ορεινής Κρήτης βρίσκεται σε ‘Κρίσιμη’ κατάσταση.